Sở hữu 9 di tích lịch sử – văn hóa quốc gia và 13 di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh với đầy đủ các loại hình kiến trúc, lịch sử và danh lam thắng cảnh, tỉnh Cà Mau được biết đến là một trong những địa phương còn lưu giữ nhiều di tích lịch sử cách mạng và văn hóa có giá trị.
Biệt khu Hải Yến – Bình Hưng, với diện tích khoảng 30ha, nằm trên bờ sông Cái Đôi Giữa, ấp Thanh Đạm, xã Tân Hải, huyện Phú Tân, tỉnh Cà Mau. Biệt khu này được xây dựng từ cuối năm 1959 dùng để giam giữ, tra tấn, thủ tiêu những chiến sĩ cách mạng và thảm sát những người dân nghèo vô tội.
Đài tưởng niệm khu di tích biệt khu Hải Yến – Bình Hưng.
Sau ngày hòa bình lập lại (1954), với ý đồ chia cắt lâu dài đất nước Việt Nam, Mỹ – Diệm ban hành nhiều sắc lệnh, trong đó chúng đưa ra chính sách lập khu dinh điền, khu trù mật, mục đích là đẩy nhân dân ta ra khỏi nơi họ sinh sống và đưa người của Quốc gia vào các khu căn cứ kháng chiến để “tát nước bắt cá”, biến nơi đây thành thánh địa của Quốc gia.
Năm 1957, Nguyễn Lạc Hóa cùng 80 hộ dân theo đạo Thiên Chúa di cư đến hai bên kinh xáng Thợ May, xã Phú Mỹ, huyện Cái Nước và thành lập xứ đạo Phú Mỹ. Sau khi nắm được tình hình, thấy khu dinh điền Phú Mỹ nằm xa khu rừng 388, xa khu căn cứ cách mạng, Nguyễn Lạc Hóa cho di dời nhà thờ và khu dinh điền Phú Mỹ về ấp Thanh Đạm, xã Tân Hưng Tây, huyện Cái Nước thành lập khu dinh điền Cái Cám. Cùng thời gian này, Nguyễn Lạc Hóa đưa trên 80 hộ dân di cư từ Quảng Nam đến Cái Đôi Giữa, ấp Thanh Đạm thành lập khu dinh điền Bình Hưng. Nguyễn Lạc Hóa vận động và thu nhận 120 gia đình dân tộc thiểu số Trung Hoa, di cư đến kinh Mỵ Nương thành lập khu quân sự.
Trong thời gian tồn tại, Biệt Khu Hải Yến Bình Hưng nổi tiếng những tội ác tài trời, mà cầm đầu là tên cố đạo Nguyễn Lạc Hóa. Nguyễn Lạc Hóa kích động, dung dưỡng cho bọn lính Bình Hưng tự do bắn giết, hãm hiếp, chặt đầu, mổ bụng lấy mật, moi gan, gây biết bao đau thương, mất mát đối với nhân dân, chiến sĩ của ta.
Một trong số những người lính Bảo an Bình Hưng ngày xưa kể lại: Trong một lần hành quân ra Cái Đôi Vàm, gặp Hai Sến là dân thường, chúng hỏi: “Có thấy Việt cộng đâu không?”. Hai Sến trả lời “không thấy”. Sau đó, chúng gặp phải du kích, chúng đã quay lại bắt Hai Sến bắn chết. Gặp một phụ nữ đang nhổ bồn bồn, chúng đã bắn và thẻo tai mang về. Có lần bọn chúng càn qua Tân Quảng, bắt 5 người đưa về Bình Hưng, dọc đường chúng kêu lội lấy ổ cò, nhưng vừa mới đi mấy bước chúng nổ súng bắn chết, cứ lần lượt như thế, chưa tới Bình Hưng chúng đã bắn chết cả 5 người.
Tư liệu của Bảo tàng tỉnh Cà Mau cho biết: Đêm 14/9/1961, bọn Bình Hưng kết hợp với lính Vàm Đình bao vây nhà bác Tám Sồi ở kinh Đất Sét, xã Phú Mỹ, huyện Cái Nước. Chúng bắn chết anh Lung và anh Phước (giao liên tỉnh), bắt bác gái, cô dâu mới sinh và cô con gái út 15 tuổi để thi nhau hãm hiếp. Sau đó, chúng bắt 10 người trong gia đình xếp hàng trước sân (có 6 trẻ em) rồi bắn chết tất cả. Gặp bác Tám Sồi cùng đứa con đi giăng câu về, chúng bắt về Bình Hưng tra tấn bác trai đến chết và giấu mất xác.
Ngày 21/12/1961, địch thảm sát tại ấp Kết Nghĩa, xã Tân Hưng Tây, gồm mẹ, vợ của ông Phan Thái Hoà cùng cô con dâu và hai cháu nhỏ. Sau khi hãm hiếp phụ nữ, chúng lôi tất cả 5 người vào đống lửa đốt thành tro cùng với căn nhà.
Khoảng tháng 5/1963, chúng biệt kích vào Lung Môn, bắn chết một lượt 8 người, chặt khúc quăng rải rác khắp nơi. Còn chuyện vô cớ giết người thì vô kể, khi càn vào Nhà Di, chúng bắn chết một phụ nữ, đứa con nhỏ còn sống, leo qua, leo lại bú mẹ, mặt mũi đầy máu. Trong một trận càn, chúng gặp 2 phụ nữ là Lê Thị Phải và Bốn, chúng kêu ghé lại xin 5.000 đồng, hai chị không có tiền, chúng bắn chết cả hai.
Những tội ác dã man của bọn Bình Hưng không sao kể hết, cách thức và thủ đoạn của chúng hết sức man rợ. Chúng xem tính mạng con người không khác gì súc vật, thẳng tay bắn giết. Ghê gợn nhất, khinh khiếp nhất là hình thức giết người theo kiểu “Biểu tượng của sự tự do” với 14 cách giết, trong đó có 3 hình thức giết người không nơi nào có là mổ bụng lấy gan xào ăn; chế nước sôi “cạo lông” rồi nấu người như nấu gà; giết người xẻo vành tai chiên ăn. Theo thống kê chưa đầy đủ của Bảo tàng tỉnh Cà Mau, đã có 1.675 cán bộ, chiến sĩ và đồng bào bị giết.
Trải qua bao thăng trầm biến đổi, hiện khu vực này còn sót lại những chứng tích như: Cây cầu vĩnh biệt (nơi dẫn tù nhân từ nhà giam qua đến hố chôn người), các hố chôn người tập thể…
Biệt khu Hải Yến – Bình Hưng được công nhận di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia ngày 24/11/2000. Việc xây dựng Khu Di tích Biệt khu Hải Yến Bình Hưng là một việc làm cần thiết. Đây là nơi ghi dấu tội ác Mỹ – Ngụy, giáo dục truyền thống yêu nước và lòng căm thù giặc sâu sắc cho thế hệ trẻ Phú Tân. Thông qua đó hình thành trong các em lòng biết ơn thế hệ đi trước đã chiến đấu anh dũng để giành lại nền hòa bình hôm nay.